2020 жылдың 1 қазанында Назарбаев университетінің оқытушысы, профессор, доктор Юлай Шамильоглу «Ресей Федерациясындағы түркі халықтарының этникалық, мәдени және саяси болашағы» тақырыбында семинар өткізді.

Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры доцент, доктор Вакур Сүмердің кіріспе сөзімен басталған семинарда профессор, доктор Шамильоглу жалпы алғанда Ресей империясында өмір сүрген түркі халықтарының тарихта бастан өткерген оқиғалары туралы зерттеу жүргізу қажеттілігі туралы сөз қозғады.

Семинардың жалғасында профессор, доктор Юлай Шамильоглу 1552 жылы Қазан хандығы басып алынғаннан кейін Ресейде тұрған түркі халықтары біртіндеп Ресейдің ықпалына түсе бастағанын айтты. Алайда, Александр Беннигсеннің айтуынша, мұсылман татарлар исламның арқасында орыс этносына сіңіп кетпей, өздерін сақтап қала алды. Сонымен бірге, түркілерде бірегейліктің қалыптасуы барысында бұл барлық түркі халықтары үшін бірдей болмағанын тілге тиек етті.

ХІХ ғасырдың екінші жартысында татарлардың тарихын зерттеген Шиһабаддин Маржани Еділ өзені бойындағы бұлғарлардан бастап Алтын Орда мемлекеті, Қазан хандығы және бүгінгі Ресей мұсылмандарының жері бір екенін мәлімдеп, олардың барлығын «татар» деп атау керектігін айтты. Кеңес одағы орнағаннан кейін қазіргі заманғы бірегейлігі болмаған түркі халықтарының өткенмен байланысы әлсірегеніндіктен бұл үдеріс жаңа бірегейліктердің қалыптасуына түрткі болды.

Бұл жаңа бірегейліктер Кеңес одағы кезінде уақыт өте күшейе түскенін баса айтты. Профессор, доктор Шамильоглу Кеңес одағы ыдырағаннан кейін Қазан татарларында ұлттық қозғалыс қайта жанданғанын тілге тиек етті. Қазіргі жағдайда якуттар (сахалар) мен Қазан татарлары арасындағы күшті ұлтшылдық сезімдер Қазан татарлары мен башқұрттар сияқты бір-біріне жақын туыс халықтар арасында да үлкен ұлтшылдық жарысына айналып бара жатқанын атап өтті.

Ол сонымен қатар, XIX ғасырда татарлардың орыс тілінде сөйлеуі жеткілікті болып саналғанымен, Ресей мемлекетінің саясатындағы өзгерістерден кейін тілі орыс және діні христиан болып табылатын үлкен орыс халқын қалыптастырудың маңыздылығы артқанын баса айтты. Осы жағдайдың нәтижесінде ұлттық бірегейліктің жоғалу қаупі Ресей Федерациясында тұратын Сібірдегі аз түркі халықтарымен қатар, Қазан татарлары үшін де алаңдатарлық жағдайға айналуы мүмкін екенін мәлімдеді. Семинар соңында қатысушылар баяндамашыға сұрақтар қойып, тақырып бойынша ой-пікірлерін білдірді.