Еуразия ғылыми-зерттеу институты әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті шығыстану факультеті ТҮРІКСОЙ кафедрасымен бірлесе отырып Қазақстан тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай «Тәуелсіздіктің 25 жылдығында Қазақстан-Түркия қарым-қатынастары»

2016 жылғы 21 желтоқсанда Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің Еуразия ғылыми-зерттеу институты әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университеті Шығыстану факультеті ТҮРІКСОЙ кафедрасымен бірге Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 25 жылдығына орай «Тәуелсіздіктің 25 жылдығында Қазақстан-Түркия қарым-қатынастары» атты жиын өткізді. Жиынға Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті Қоғамдық пәндер кафедрасының оқытушысы ф.ғ.д, профессор Досмұхамед Кішібеков, Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, э.ғ.д., доцент Невзат Шимшек, әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Шығыстану факультеті ТҮРІКСОЙ кафедрасының меңгерушісі, ф.ғ.д, профессор Ерден Қажыбек, Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Қазақстан тарихы кафедрасының оқытушысы ф.ғ.к. Нәпіл Базылхан, Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институты директорының орынбасары доктор Айдарбек Амирбек және Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институтының аға ғылыми қызметкері ф.ғ.к. Еркін Байдаров баяндамашы ретінде қатысты. Сондай-ақ, жиынға әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Шығыстану факультеті ТҮРІКСОЙ кафедрасының профессор-оқытушылар құрамы да қатысты.

Ашылу рәсімінде Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, э.ғ.д., доцент Невзат Шимшек өз сөзін Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 25 жылдығымен құттықтаудан бастады. Биылғы жылдың ерекше екенін атап өтіп, Еуразия ғылыми-зерттеу институтының бұл мерекеге арнайы осындай іс-шара ұйымдастырғанын мәлімдеді. Сөз барысында Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті құрылғаннан бері Қазақстан мен Түркия арасындағы қарым-қатынасты жақсартуға бағытталған іс-шараларды жүзеге асыруды өзіне міндет етіп алған университет екенін ерекше атап көрсетті. Ұйымдастырылып жатқан жиынның негізгі мақсаты 25 жылда Түркия мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастардың дамуын, екі ел арасындағы қарым-қатынастардың бүгінгі күнге дейінгі деңгейін талдау екенін атап өтті. Бұл іс-шараның серіктесі әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Шығыстану факультетінің ТҮРІКСОЙ кафедрасына алғысын білдіріп, өз сөзін аяқтады.

әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Шығыстану факультетінің деканы профессор, доктор Баян Жұбатова өз сөзін аталған іс-шараны ұйымдастыруға үлес қосқандардың барлығына алғыс білдіруден бастады. Өз сөзінде Еуразия ғылыми-зерттеу институтының жас зерттеушілерге көрсеткен қолдауының маңыздылығын атап өтті және институт директоры доцент, доктор Невзат Шимшектің жас зерттеушілердің әлеуетін дамыту арқылы тәжірибе жинақтауға мүмкіндік бергені үшін алғыс айтты. Сондай-ақ, Түркия Республикасына бауырлас ел – Қазақстанда Еуразия ғылыми-зерттеу институты сияқты мекеме құрып, ғылыми жұмыстарды қолдауға қосқан үлесі үшін алғысын білдіріп, өз сөзін аяқтады.

Шет тілдер және іскерлік карьера университетінің ректоры профессор, доктор Сабри Хизметлинің атынан Шет тілдер және іскерлік карьера университетінің проректоры доцент, доктор Ержан Қуанышбек өз сөзін Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 25 жылдығымен құттықтаудан бастады. Қазақстанның 25 жыл ішінде түрлі салаларда үлкен жетістікке жеткенін, сондай-ақ бірқатар қиындықтарға тап болғанын айтып, осы қиындықтарды еңсеруде Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың үлкен рөл атқарғанына назар аударды және тәуелсіздіктен кейінгі кезеңде Түркияның Қазақстанға көптеген мәселелер бойынша қолдау көрсеткенін айтып, сөзін аяқтады.

Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті Қоғамдық пәндер кафедрасының оқытушысы ф.ғ.д, профессор Досмұхамед Кішібеков «Табысты тәуелсіз 25 жыл» атты баяндамасын Қазақстан тәуелсіздігінің 25 жылдығымен құттықтаудан бастады. Ф.ғ.д, профессор Кішібеков қазақ халқының Кеңес дәуірінде түрлі қиындықтардан өткенін айтып, Сталин дәуірінде 25 мың қазақ зиялысының қуғын-сүргінге ұшырағанын, т.б. тарихи оқиғаларды мысал ретінде келтірді. Баяндама барысында Кішібеков түркі әлемінде жоғары орынға ие Ахмет Ясауидің қазақ жерінде исламның таралуына үлкен үлес қосқанын тілге тиек етті. Қазақстанның 25 жыл ішінде қарқынды дамып, халықаралық саясатта бейбіт саясат ұстануына және Қазақстанда тұратын халықтардың бірлік ішінде тату-тәтті өмір сүруіне Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың үлкен үлес қосқанын ерекше атап өтті.

Содан кейін Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры э.ғ.д., доцент Невзат Шимшек Қазақстанның 25 жылдығында Түркия мен Қазақстан арасындағы экономикалық қарым-қатынастар туралы баяндады. Екі бауырлас ел арасындағы қарым-қатынастардың барлық бағыттарда дамып жатқанын айқындаған э.ғ.д., доцент Невзат Шимшек қазақ-түрік қарым-қатынастарын институттандыру қажеттігін тілге тиек етті және осы орайда Қазақстан Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың түркітілдес елдердің жоғарғы ұйымдарының қалыптасуындағы ықпалының тарихи маңыздылығын атап өтті және оның бүкіл түркі әлемінде ешқашан ұмытылмайтынын айтты. Баяндама барысында Түркия мен Қазақстан арасындағы сауда қарым-қатынастарының 1992 жылғы 30 миллионнан 2000 жылы 462 миллион долларға дейін артқанын хабарлады. Бұл көрсеткіш 2010 жылы 3 миллиардтан сәл жоғары болса, 2015 жылы шамамен 1 миллиард 850 миллион болғанын мәлімедеді. Алайда екі елдің де әлеуетінің бұл көрсеткіштерден әлдеқайда асып түсетінін айтып, сауданың алдында тұрған кедергілерді жоюда белгілі бір саясатты іске асыру қажеттігін атап өтті. Сонымен қатар, Түркияның Қазақстанға тікелей инвестиция жасаған елдердің арасында көш бастап келетінін, бизнес құру, әр түрлі салаларда жұмыспен қамту, экономиканы әртараптандыру мәселелерінде қолдау көрсеткенін қоса айтты. Қазақстан Түркияның Орталық Азиядағы ең маңызды сауда әріптесі деп айқындап, екі бауырлас елдің қарым-қатынастары өзара пайда әкелетіндей түрде жалғасу қажет деп түйіндеді.

Жиын жалғасында әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Шығыстану факультеті ТҮРІКСОЙ кафедрасының меңгерушісі, ф.ғ.д, профессор Ерден Қажыбек бүгінгі түркітанудың стратегиялық мәселелері туралы ақпаратты ұсынды. Ф.ғ.д, профессор Ерден Қажыбек баяндамасында Кеңес Одағы ыдырағанға дейінгі кезеңде қазақ-түрік қарым-қатынастары мәселесін қозғады. Сондай-ақ, ХХ ғасырдың басында Тәуелсіздік соғысы кезінде қазақ зиялыларының түрік халқына көмек бергенін дәлелдейтін деректердің пайда болғанын мәлімдеді. Баяндама барысында түркітану саласында кездесетін мәселелерге тоқталып өтті. Сонымен қатар, «түркі» терминіне қатысты ғалымдар арасындағы пікірталастар мен археологтардың қазақ жерінде түркілерге тиесілі 19 қаланың тапқаны туралы егжей-тегжейлі ақпаратты ұсынды.

Қазақ ұлттық педагогикалық университеті Қазақстан тарихы кафедрасының оқытушысы ф.ғ.к. Нәпіл Базылхан «Қазақстан тәуелсіздігі: Тарихи қадамдар» атты баяндама жасады. Баяндамасын Қазақстан тәуелсіздігінің 25 жылдығымен құттықтаудан бастаған ф.ғ.к. Нәпіл Базылхан түркі халықтарының әскери-саяси құрылымының тарихи дамуымен қатар ежелгі түркілердің Қытай мен Моңғолия аумағында табылған жазбаша ескерткіштері туралы толық айтып берді. Бұл ескерткіштердің түркі тілінің тарихи үдерістегі грамматикалық құрылымы мен бұл құрылымның өзгеруі, сондай-ақ түркілердің мемлекет түсінігі мен билігі, мәдени элементтері, көршілері мен бауырлас халықтармен байланыстары және әлеуметтік өмірі туралы маңызды ақпаратты қамтығанын тілге тиек етті.

Еуразия ғылыми-зерттеу институты директорының орынбасары доктор Айдарбек Амирбек Қазақстан-Түркия қарым-қатынастарында стратегиялық және саяси өзгерістерге тоқталып өтті. Өз сөзінде жалпы дипломатиялық қарым-қатынастардың даму барысы туралы егжей-тегжейлі ақпарат берді. Тәуелсіздіктен бастап бүгінгі күнге дейінгі жылдарды Амирбек тиісінше 1991-1993, 1994-2008, 2009-2015 жж. деп 3 кезеңге бөлді. Бірінші кезеңде, яғни 1991-1993 жж. екі ел арасындағы қарым-қатынастардың негізін қалыптастырған көптеген келіссөздер өтіп, келісімдерге қол қойылғанын атап өтті. Мысалы, 1994 жылы Түркия мен Қазақстан арасында қол қойылған Достық туралы келісім мен екі елдің Сыртқы істер министрлері қол қойған басқа да келісімдер туралы баяндады. 2009-2016 жылдар арасында Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың екі ел арасындағы қарым-қатынастардың деңгейін арттыру және жақсартуда маңызды рөл атқарғанын айқындады. Сондай-ақ, Түркі кеңесі мен Жоғары деңгейдегі стратегиялық ынтымақтастық кеңесі сияқты халықаралық ұйымдардың құрылуы қарым-қатынастарды институттандыруға айтарлықтай үлес қосады деп түйіндеді.

Еуразия ғылыми-зерттеу институтының аға ғылыми қызметкері доктор Еркін Байдаров мәдени және әлеуметтік салаларда Қазақстан мен Түркия қарым-қатынастары туралы ақпаратпен бөлісті. Екі ел арасындағы қарым-қатынастардың белсенді түрде дамып жатқанын айқындаған Байдаров 2009 жылы Астанада Мұстафа Кемал Ататүрікке, ал Түркияда Абай Құнанбаев, Қабанбай батыр және Президент Нұрсұлтан Назарбаевқа ескерткіш қойылғанын айтты. Сондай-ақ білім беру саласындағы ынтымақтастыққа тоқталып өтіп, түрлі бағдарламалар туралы баяндады. 1992 жылы түркі әлемінің рухани-мәдени астанасы Түркістанда орналасқан ортақ университет Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті мен оның қызметі туралы ақпаратпен бөлісті. Сонымен қатар, екі ел арасындағы қарым-қатынасты нығайту мақсатында ТИКА, Юнус Эмре институты, ТҮРІКСОЙ, Түркі кеңесі және Түркі академиясы сияқты ұйымдардың қызметі туралы ақпарат берді. Бұған қоса, екі ел арасында білім беру, денсаулық сақтау, қалпына келтіру, ауыл шаруашылығының дамуы, қаржы, туризм, өнеркәсіп сияқты көптеген салаларда түрлі жобалар бойынша бірлескен іс-шаралардың жүзеге асырылғанын айтты.

Жиын соңында баяндамашылар мен қатысушылар түрлі мәселелер бойынша пікір алмасты.