2022 жылдың 15 желтоқсанында Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің Еуразия ғылыми-зерттеу институтында «Ахмет Байтұрсынұлының туғанына 150 жыл» атты панель өтті.
Панель модераторы Институт директоры доктор Суат Бейлур өзінің кіріспе сөзінде Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің Еуразия ғылыми-зерттеу институты қазақ халқымен бірге күллі түркі халықтарының да құндылықтарын зерттеп, олардың маңызды күндерін атап өтуде әрқашан үлкен жауапкершілікте екенін атап өтті. Бұл панельдің осы ауқымда ұйымдастырылған шара екенін айта келе доктор Суат Бейлур 19-20 ғасырларда бүкіл түркі отандарында маңызды қозғалыстардың болғанын, оқу-ағарту қадамдарымен басталған бұл үдерістің әдеби, интеллектуалдық және саяси салалардағы күш-жігермен жалғасқанын, Алаш қозғалысы қазақ ағартушылығының да, түркі әлеміндегі өзара ықпалдастықтың да маңызды кезеңі екенін тілге тиек етті. Әсіресе, қазақ тілін дамытуда осы ағымның белді өкілдерінің бірі Ахмет Байтұрсынұлының алатын орны ерекше екенін жеткізді.
Панельдің бірінші спикері Назарбаев Университетінің профессоры, доктор Айгүл Исмакова биыл ЮНЕСКО аясында тойланып жатқан Ахмет Байтурсынұлының 150 жылдық мерейтойы Қазақстанның түкпір-түкпірінде түрлі шаралармен жалғасып жатқанын атап өтті. Ахмет Байтусынұлының алғашқы мақаласының 1895 жылы орыс тілінде шыққанын және онда қазақ халқының наным-сенімдері мен құндылықтарына қатысты жазылғанын түсіндірген Исмакова Байтұрсынұлының бұл мақаласы орыстарда қалыптасқан қазақтардың мемлекеті жоқ және надан халық дейтін көзқарастарына қарсы қозғалыс ретінде көрсетілгенін атап өтті.
Панельдің екінші спикері Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессоры Қаламқас Қалибаева сөзін Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университетінің Еуразия ғылыми-зерттеу институтына қазақ-түрік ынтымақтастығындағы күш-жігерлері үшін алғыс айтудан бастады. Ахмет Байтұрсынұлына арналған Түркияда өтіп жатқан түрлі шараларды да өзінің қадағалап отырғанын және үлкен құрметке ие болғанын айтты. Сондай-ақ, Қаламқас Қалибаева өз баяндамасында Ахмет Байтұрсынұлының саналы ғұмырын қазақ халқының ағарту ісіне, қазақ елінің білім алуына арнағанын жеткізді. Осы жолда үлкен идея ретінде «Қазақ» газетін шығарғанын және газет атауының қазақ деп аталуының себептеріне тоқталды.
Мемлекеттік тілді дамыту институтының директоры, доктор Бижомарт Қапалбек «Ахмет Байтұрсынұлының 80 сипаты» тақырыбындағы баяндамасында Байтұрсынұлының жеткілікті дәрежеде насихатталды ма деген мәселеге тоқталып, атқарылуы қажет істер жөнінде ой бөлісті. Қапалбек Байтұрсынұлының оқу-ағарту жүйесі, жазу, әліпби саласындағы еңбегін айта келе, Бакуде өткен түркология конгресіне қатысып, оның бірлескен жазу туралы идеяларын лайықты түрде насихаттау қажеттігіне тоқталды.
Панельге Түркиядан қатысқан қонағымыз Эскишехир Османгази университетінің оқытушысы, профессор, доктор Ердоған Боз қазақ тілінде білім беру жүйесі мен қазақ тілінің дамуы туралы ойымен бөлісті. Презентация соңында профессор, доктор Ердоған Боз Байтұрсынұлының түркі әлеміндегі ағартушылық қозғалыстарында маңызды орынға ие екеніне тоқталды.
Хажеттепе университетінің оқытушысы, профессор, доктор Өзкул Чобаноғлу «Данышпан Ахмет Байтурсынұлы» атты баяндамасында қиын-қыстау заманда шыққан танымал тұлғалардың өз салаларына қосқан үлестерімен, кейінгі ұрпаққа қалдырған білімдерімен және ұстанымдарымен үлгі болғанын жеткізді. Білге Тоныкөктің ағартушы және дана адам болу үлгісі екенін және тарихта әртүрлі адамдардың осы үлгіде зиялы болғанын айтып, Ахмет Байтурсынұлының да 20-шы ғасырда осы үлгіні алып жүргенін жеткізіп, 21 ғасырда біз де осы үлгіні алып жүре аламыз деген ойды жеткізу арқылы сөзін аяқтады.
Хажеттепе университетінің оқытушысы, профессор, доктор Сейфи Йылдырым мен Эскишехир Османгази университетінің оқытушысы, профессор, доктор Феррух Ағжа бірлесіп жасаған баяндамасында Түркиядағы Алаш Орда қозғалысына қатысты зерттеулерге тоқталды. Йылдырым мен Ағжа Алаш Орда көсемдерінің қазақ халқының ұлттық күресіндегі орны мен маңызына тоқталып, ерте және соңғы кезеңдерде Түркиядағы Алаш өкілдері мен Байтурсынұлы туралы ғылыми зерттеулермен бөлісіп, өз көз қарастарын білдірді. Панельдің соңғы спикері Хажеттепе университетінің оқытушысы, профессор, доктор Өзкул Чобаноғлу Ахмет Байтұрсынұлының әрі ағартушы, әрі зиялы екенін тілге тиек етіп, оның қазақ тілі мен әдебиетінің дамуына қосқан үлесі ерекше екенін, бұл мұраны есте сақтауда мұндай ғылыми іс-шаралардың өте құнды екенін жеткізді.
Панель соңында қатысушылар өзара сұрақтар қойып, тақырып бойынша