2021 жылы 2 желтоқсан күні Еуразия ғылыми-зерттеу институты директорының орынбасары Женгизхан Жаналтай «Түркияның сауда динамикасындағы шетелдік фирмалардың орны» атты семинарын ұсынды.

Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, доцент, доктор Вакур Сүмердің кіріспе сөзінен кейін сөз алған Женгизхан Жаналтай Түркияның жалпы экспорттық динамикасы және ондағы шетелдік компаниялардың үлесі туралы түрлі мәліметтер берді. Жалпы сауда динамикасын көлем, серіктестер және өнімдер тұрғысынан зерттегенін айтқан Женгизхан Жаналтай, 2015 жылдан кейін бұл көлемнің цифрларға сәйкес жылдам өскенін және экспорт пен импорт арасындағы айырмашылықтың жабылып жатқанын мәлімдеді. Ол Түркияның маңызды сауда серіктестері арасында Германия, Ресей, Қытай, АҚШ және кейбір көрші елдердің бар екенін айтты. Әсіресе, Түркия экспортының 82 пайызын өнеркәсіп секторы құрайтынын атап көрсеткен Женгизхан Жаналтай, көлік, химия өнімдері, дайын киім және түрлі құрылыс материалдарының өнімдері мен салалық құрылымында ерекше көзге түскенін тілге тиек етті. Дегенмен, эпидемия кезеңінде бұл теңгерімдердің барлығына теріс әсер етіп, жалпы сауда көлемінің, әсіресе экспорттың азайғаны баса айтылды.

Женгизхан Жаналтай індет 2022-2023 жылдары азайса, Түркияның 2023 жоспарлары мен «Азияға бет бұру» сияқты жобаларының сауда көлемін арттыруды жоспарлағанын жеткізді. Екінші жағынан, 2019-2020 жылдар аралығында Түркияда ашылған шетелдік компаниялар арасында шетелдік серіктестері бар компаниялардың саны айтарлықтай төмендемесе де, бірақ капиталы бойынша 50%-дан астам төмендеп, 1,97 миллиард лирадан 920 миллион лираға түсті. Сонымен қатар, негізгі себептердің бірі шетелдік капиталдың азаюы екенін атап өтіп, шектеулі серіктестіктердің капиталында айтарлықтай төмендеу болмағанын, бірақ олардың жалпы санында 30% айырмашылық бар екенін, 12,439-дан 9,986-ға дейін азайғанын тілге тиек етті.

Женгизхан Жаналтай Түркияда 2020 жылы ең үлкен 1000 экспорттаушы компанияның ішінде шетелдік серіктестері бар 153 компанияның бар екенін және олардың жалпы экспорты 24,9 миллиард долларды құрап, бұл елдің жалпы экспортының 14,6%-ына сәйкес келетінін айтты. Сонымен қатар, осы 153 компанияның 91-і 100% шетелдік капиталмен жұмыс істейтінін және олардың жалпы экспорты 10,7 миллиард долларды құрайтынын айтты. Шетелдік серіктестерімен жетекші 10 экспорттаушы компанияның жалпы экспорты 15,4 миллиард долларды құраса, бұл көрсеткіш алғашқы 20-да 17,5 миллиард долларға, алғашқы жүздікте 23,4 миллиард долларға жеткенін мәлімдеді. Сонымен қатар, ол экспорттаушы компаниялардың секторлар мен сектор жетекшілері бойынша бөлінуі туралы егжей-тегжейлі ақпарат беріп, шамамен 25 секторда тек автомобиль және темекі компаниялары бірінші орында, ал қалғандарында отандық компаниялар ерекшеленетінін айтты. Ол 2020 жылы алғашқы 1000 экспорттаушы компанияның тізімінде ең жылдам бой көтерген компаниялар туралы ол ұсынған ақпаратта тек екі шетелдік серіктес компания болғанын, ал қалғандары отандық компаниялар екенін айтып, сөзін аяқтады. 

Семинар соңында қатысушылар тақырып бойынша пікір алмасты. Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, доцент, доктор Вакур Сүмер семинарда құнды ақпараттармен бөліскенін айтып, Женгизхан Жаналтайға алғысын білдірді.