21 Ocak 2016 tarihinde Avrasya Araştırma Enstitüsü Misafir Araştırmacılarında Doç.Dr. Jalalitdin Mirzayev “Amu Darya’nın Sınır Bölgeleri: Tarihsel Retrospektif ve Mevcut Durum” adlı seminer vermiştir.
Doç.Dr. Jalalitdin Mirzayev seminerinde ana hatlarıyla Amu Darya nehri çevresindeki Termez şehrinin tarihçesi, bölgede kurulan devletler ve tarihi eserlerin yanı sıra 19.yüzyıldan sonra önem kazanan jeo-politik konumu ile ilgili detaylı bilgiler sunmuştur.
Doç.Dr. Jalalitdin Mirzayev seminerinde ana hatlarıyla Amu Darya nehri çevresindeki Termez şehrinin tarihçesi, bölgede kurulan devletler ve tarihi eserlerin yanı sıra 19.yüzyıldan sonra önem kazanan jeo-politik konumu ile ilgili detaylı bilgiler sunmuştur. Kendi analizinde konuyu tarihsel, coğrafi, kültürel ve daha birçok perspektiften bakarak incelediğini ifade etmiştir. Termez şehri ve civarında bulunan tarihi kalıntılardan bahsederken Orta Asya’daki tek yeraltı Budist tapınağı ve tek Arkeoloji müzesinin Termez şehrinde bulunmasına vurgu yapmış, Termez şehrinin kültürel tarih açısından önemli bir şehir olduğunu belirtmiştir.
Seminerinin devamında Termez kelimesinin anlamına bakıldığında suyun öbür tarafı anlamına geldiğini belirten Mirzayev, bu bölgenin tarihte tarımsal amaçlı kullanılan bir bölge olduğunu ve hala tarım ve hayvancılığın bölgede devam ettirildiğini belirtmiştir. Bölge tarihi araştırıldığında ise yaklaşık 3000 sene önce eski-İran halklarının bölgeye yayılarak doğu ve kuzey taraflarında yaşadığını, daha sonraları ise büyük İskender ile birlikte bölge kültüründe Avrupa tarzı kültürün yapılan yapıt ve evlerden görmenin mümkün olduğundan bahsetmiştir.
Lakin, bölgenin 16-19. yüzyıllar arasında ilgi alanı dışında kalması ile gelişemediğini ifade ederken 19. yüzyılda Rusya ile İngiltere arasındaki büyük oyunda jeo-politik öneme sahip olması bu bölgeyi tekrar gündeme getirdiğini ve büyük oyun sırasında bölgenin çeşitli stratejiler için kullanılmış olduğunu sözlerine eklemiştir. Buna örnek olarak Rusya’nın 19. yüzyılın sonlarına doğru güçlü bir askeri üst kurduğunu belirtmiştir. Daha sonraları 1979 yılında başlayan Sovyetler Birliği ile Afganistan arası savaşta da Termez şehrinin logistik ve askeri geçişler için kullanıldığını ifade etmiştir.
Amu Darya nehri çevresi ve Termez şehrinin güncel önemine değinirken 2001 yılından sonra terör ile savaş konusunda tekrar Afganistan’a yakınlığı nedeniyle gündeme geldiğini, burada Almanya’nın hava üssü kurduğunu, fakat bu üssün 2015 yılı sonunda kapandığını ifade etmiştir. Günümüzde Termez şehrinin genelikle güvenlik ile ilgili konularda gündeme geldiğinin altını çizmiştir.
Seminer sonunda katılımcılar Termez’in stratejik konumu ile tarihi konularında görüş alışverişinde bulunmuşlardır.