2021 жылы 9 желтоқсанда Қырғыз-Түрік Манас университеті Тарих факультетінің доценті, доктор Женгиз Буяр «Осман империясы мен Түркістан қарым-қатынасындағы қажылықтың рөлі» атты семинар өткізді.

Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, доцент, доктор Вакур Сүмердің кіріспе сөзінен кейін Қырғыз-Түрік Манас университеті Тарих факультетінің оқытушысы доцент, доктор Женгиз Буяр Түркістаннан Османлы жері арқылы жасалған қажылық сапарларына қатысты тарихи дереккөздерін таныстырумен қатар, қажылық жол бағыттары, қоналқы жерлер, кездескен мәселелер және Ресейдің қажылық саясаты туралы жан-жақты мағлұмат берді.

Доцент, доктор Женгиз Буяр Осман империясы мен Түркістан арасындағы қарым-қатынастағы қажылық сапарының рөлін 4 тақырыпта қарастырып, аталған қажылық алғашында Түркістан хандықтары мен Осман империясы арасындағы мәдени байланысты дамытқанын айтты. Өйткені, Османлы жері арқылы өткен қажылық сапарында түркістандық қажылар да Ыстанбұлға баратын. Ыстанбұл сапары осы сапардың «толықтырушы бөлігі» ретінде қарастырылды. Буяр түркістандықтардың қажылық сапарына қатысты Ресей мен Орталық Азия елдерінің мемлекеттік мұрағаттарында және Түркия Республикасы Президент әкімшілігінің Мемлекеттік мұрағатында көптеген құжаттардың бар екенін, сондай-ақ, Алматыдан табылған құжаттарға қатысты зерттеулері де бар екенін атап өтті. Буяр жоғарыда аталған құжаттарға сүйене отырып, түркістандық қажылардың індет, табиғи апаттар, экономикалық қиындықтар, т.б. түрлі себептерге байланысты қажылық сапарларында бастан кешкен барлық қиындықтарда Османлы мемлекетінің көмегі мен қолдауын көргенін де баяндады. Заманауи көлік тасымалының дамуына байланысты қолданыстағы жолдарға балама жолдар қосылғаны және оларда Ташкент-Одесса және Мумбай-Жидда желілерінің де пайдаланылғаны айтылды. XIX ғасырдың екінші жартысында керуендердің орнын пойыздар басып, 1869 жылы Суэц каналының ашылуымен қажылықтың жаңа дәуірі басталғанын сөз етті. Осы жаңа оқиғалармен қатар, Абдулхамид хан тұсында Хижаз теміржолының аяқталуының арқасында Сирия-Мекке-Медина арасындағы қажылық сапары бір айдан 4-5 күнге дейін қысқаруы да аталған стратегиялық бағыттың функционалдығын сақтауға тырысты. Буяр сонымен қатар Османлы жері арқылы қажылық жасаудың, әсіресе мәдени қарым-қатынастың көптеген маңызды салдары болғанын атап өтті. Сондай-ақ ол Түркістан географиясында Ресейдің үстемдік етуімен түркістандық қажылардың қажылық сапарында біраз қиындықтар туғызғанын, бірақ кейін бұл сапардың саяси, сауда және экономикалық өлшемдерін ескере отырып, жаңа саясаттар жасағанын тілге тиек етті. 

Семинар соңында қатысушылар тақырып бойынша өзара пікір алмасты. Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, доцент, доктор Вакур Сүмер, доцент, доктор Женгиз Буярға алғысын білдіріп, тақырып туралы сұрақтарын қойды.