2021 жылы 9 ақпанда Назарбаев Университетінің профессоры, доктор Стефанос Ксенариос «Арал теңізі бассейні: тұрақты даму тұрғысынан су мәселесі» атты онлайн семинар өткізді.

Еуразия ғылыми-зерттеу институтының директоры, доцент, доктор Вакур Сүмердің кіріспе сөзімен басталған семинарда профессор, доктор Стефанос Ксенариос Арал бассейніне қатысты жуырдағы академиялық жобаға тоқталып, зерттеу нәтижелерінің кітап болып шыққанын мәлімдеді. Жобаға барлығы 57 ғалым қатысқанын, оның 27-сі Орталық Азиядан болғанын және жобаның 20 айға созылғанын баяндады. Арал проблемасын адами фактордың теріс әсерінің салдарынан туындаған ең үлкен табиғи апаттардың бірі ретінде атауға болатындығын баса айтты. Ол бүгінгі күнге дейін шешімін таппай келе жатқан мәселенің тамыры кеңестік кезеңнің саясатына барып тірелетінін баяндады.

Профессор, доктор Стефанос Ксенариос Арал проблемасын шешуге кедергі болатын факторлардың бірі – Арал бассейні елдерінің бір-бірімен әлсіз ынтымақтастығы екенін білдірді. Бұл жағдайдың әлі де жалғасатынын болжай отырып, аймақтағы су проблемалары айтарлықтай ушығуы мүмкін екенін атап өтті. Сонымен қатар, профессор,  доктор Стефаностың айтуынша, Ауғанстанның қазіргі кездегі тұщы суды тұтынуы көбейетін болса, Ауғанстанның бұл мәселеге деген сұранысының артуы жалпы Орталық Азиядағы су проблемасын нашарлатуы мүмкін екенін жеткізді. Сондай-ақ, Стефанос тақырып бойынша зерттеулерде оңай шешілетін мәселелердің бірі метеорология мен гидрологиялық станциялардың техникалық жабдықталуы екенін баяндады. Екінші жағынан, ол зерттеушілердің осы салада ақпарат алу кезінде белгілі бір проблемаларға тап болуы мүмкін екендігін жеткізді.

Профессор, доктор Стефанос Ксенариос Орталық Азия аймағының сипаттамаларының бірі оның ыстық және құрғақ климатқа, көбінесе шөл және жартылай шөл типіне ие екендігін айтты. Ол климаттың өзгеруі нашарлаған жағдайда Арал теңізінің шөлейттенуімен температураның жоғарылауын байқауға болады деп мәлімдеді. Ол Орталық Азия аймағында жауын-шашынның мөлшері көп еместігін және бұл жылдар бойы көп өзгермегенін атай келе, екінші жағынан, аймақтың негізгі су ресурстары Қырғызстан мен Тәжікстандағы таулардағы қар мен мұздықтардан келетінін және климаттың өзгеруі болашақта мұздықтардың азаюымен қатар, табиғи апаттардың қаупін арттыруы мүмкін екенін атап өтті.

Стефанос семинардың жалғасында Арал бассейні туралы тарихи мәліметтер, сонымен қатар аймақтағы құрғақшылық карталары, су ресурстары және өзендер туралы әртүрлі мәліметтер берді. Ол аймақтағы суды пайдаланудағы гидрологиялық және техникалық себептерге байланысты туындаған келіспеушіліктердің әр түрлі мақсаттарда су ресурстарын пайдаланудан бастап, су қауіпсіздігі шеңберіне дейін күрделене түскенін баса айтты. Ол аймақтың кейбір елдерінде трансшекаралық су үшін қоршаған орта және табиғи ресурстар министрліктерінен гөрі, сыртқы істер министрліктерінің жауапкершілігі елдердің перспективасы мен олардың мәселеге қаншалықты мән беретіндігін көрсететінін мәлімдеді.

Ол Орталық Азиядағы су ресурстарының жеткіліктілігінде проблема жоқтығын, проблеманың суды тұтынуда екеніне тоқтала отырып, ауыл шаруашылығында суды пайдалану жалпы көлемнің 80% құрайтынын және оның 70%-ы тиімсіз пайдалану мен ескі технологияларға байланысты ұтымды пайдаланылмайтындығын баса айтты. Егер аймақ экономикасы жаңа суару технологиялары арқылы ауылшаруашылығынан басқа салаларға ауысса, бұл тұтынуды шектеуге және топырақтың құнарсыздануы мен тұздану сияқты экологиялық факторларды азайтуға болатынын мәлімдеді. Егер бұл проблема жойылса, аймақтағы топырақтың құнарсыздануы салдарынан жыл сайын 3 миллиард доллар шамасындағы экономикалық шығындардың алдын алуға болатынын айтты.

Семинар қатысушылардың тақырып бойынша әр түрлі ойларымен бөлісіп, өзара пікір алмасты.