9 Şubat 2020 tarihinde Azerbaycan’da 6. Milli Meclis (Parlamento) seçimleri yapıldı. Son parlamento seçimleri 1 Kasım 2015’te yapılmıştı. Azerbaycan Anayasası’na göre, parlamento seçimlerinin normalde 1 Kasım 2020’de yapılması gerekmekteydi. Azerbaycan Cumhurbaşkanı “Yeni Azerbaycan” partisinin 28 Kasım 2019’da düzenlenen kongresinde Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, ülkede devam eden siyasi reformların idarenin tüm alanlarında yapılması gerektiğini ifade etti. Bunun üzerine Parlamento, bu reform ve modernizasyon sürecinin dışında kalma istemediklerini beyan ederek parlamentonun feshedilmesi yönündeki teklifini Cumhurbaşkanına sundu. 99 milletvekili tarafından desteklenen teklif, 5 Aralık 2019’da Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından kabul edilmiş ve 9 Şubat 2020’de 6. Meclis’te görev yapacak olan Parlamento üyelerinin seçimlerinin yapılmasına ilişkin kararname imzalanmıştır (President.az, 2019 ).
Ülke tarihinde ilk kez erkene alınan parlamento seçimleri, birçok değişiklikleri de beraberinde getirmiştir. Örnek vermek gerekirse, 125 sandalye için 1,314 kişi aday olmuştur. Bu kadar başvuru, şimdiye kadar görülen en büyük rakamdır. 2010 parlamento seçimlerinde 743, 2015 seçimlerinde ise 768 aday katılmıştır (Jam-news.net, 2020). Son seçimlere 19 partiden 246 aday, 1,057 bağımsız aday ve sivil toplum kuruluşlarını temsilen 11 aday katılmıştır. Adayların %79’u erkek, %21’i ise kadındır (Lb.ua, 2020). Merkez Seçim Komisyonu (MSK), 5,329,460 seçmen için 5,573 sandık açmıştır. Seçimlere katılım oranı % 48,71 olarak gerçekleşmiştir.
Yapılan parlamento seçimlerindeki bir başka göze çarpan konu ise yabancı gözlemci sayısındaki artıştır. 2015’deki parlamento seçimlerinde yaklaşık 500 yabancı gözlemci görev alırken bu seçimde 59 uluslararası kuruluştan 883 gözlemci görevli olarak seçimlere izlemiştir. Yabancı gözlemciler arasında en çok katılım 380 gözlemci ile Avrupa Güvenlik İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Bürosu ile 250 gözlemci ile Bağımsız Devletler Topluluğu’ndan (BDT) olmuştur. Bu seçimlerde ilk defa Şanghay İşbirliği Örgütü de (ŞİÖ) seçimlere gözlemci göndermiştir.
Yerel gözlemci sayısı ise 24 partiden 35,000 kişi ve 21 sivil toplum kuruluşuna ait temsilci ile 77.000’i bulmuştur (Tass.ru, 2020). Azerbaycan Cumhuriyeti Seçim Yasası’nın 75. maddesine göre, seçim öncesi seçim reklamı yapan şirketlerin çalışmaları, 23 takvim günü boyunca kesintisiz olarak yapılabilir. Öte yandan, Azerbaycan seçim yasasına göre seçimlere asgari katılım kotası bulunmamaktadır. Yani seçmenlerin yarısından fazlası seçime katılmasa dahi seçim geçerli kabul edilir. İlk sonuçlar, seçim günün akşamında açıklanır. Birçok ülkede olduğu gibi, Azerbaycan ülke dışındaki vatandaşları için parlamento seçimleri için oy kullanma imkanı sunmaktadır (Ria.ru, 2020). MSK, seçim sürecine ilişkin bazı sandıklarda çeşitli düzeylerde ihlallerin yaşandığını açıklamıştır. Bunlar arasında bazı seçim merkezlerinde video gözetim ekipmanlarının çalışmadığı belirtilmiştir. Öte yandan bazı adayların da seçim kampanya yasaklarının başladığı süre içerisinde kampanyalarına devam ettikleri bildirilmiştir. Bu konularla ilgili olarak MSK, gelen tüm şikayetlerin incelendiğini açıklamıştır (Mir24.tv, 2020). Bu tür ihlaller, AGİT ve diğer bazı yabancı gözlemciler tarafından da dile getirilmiştir (Bbc.com 2020).
MSK, 9-25 Şubat 2020 tarihleri arasında tüm şikayetleri inceleyerek seçime dair gerekli raporlarını da hazırlamış ve gerekli süreçleri başlatmıştır. MSK’nin kesin sonuçları açıklamasının ardından 6. Meclis görevine başlamıştır (Az.mirtv.ru, 2020). MSK sonuçlarına göre Cumhurbaşkanı İlham Aliyev başkanlığındaki Yeni Azerbaycan Partisi’nin parlamentodaki sandalye sayısı 72’ye yükselmiştir. Geri kalan sandalyelerin 43’ü bağımsız adaylarla diğer 10 partinin milletvekilleri arasında paylaşılmıştır. Bu seçimlerle bir önceki parlamentoda bulunan 80 milletvekili yeniden seçilirken parlamentoya 45 yeni isim girmiştir. Yeni mecliste 22 kadın milletvekili görev almıştır (Aa.com.tr, 2020). Bu şekilde, parlamentonun üçte biri yenilenmiştir. 2015 seçimler ile karşılaştıracak olursak yeni seçilen milletvekillerinin sayısının 29’dan 45’e yükseldiğini görebiliriz. Öte yandan bu seçimlerle Meclis Başkanı ve başkan yardımcıları da 15 senenin ardından ilk defa değişmiştir. Genel olarak milletvekili yaş ortalamasının da düştüğü söylenebilir. 30 yaş altındaki milletvekili sayısı birden üçe yükselirken, 31-45 yaş arası milletvekili sayısı da 26’dan 35’e çıkmıştır. Öte yandan, 46-60 yaş arası milletvekili sayısı ise 54’den 47’ye düşmüştür (Report.az, 2020). Bu değişim içerisinde, Azerbaycan tarihinde ilk defa parlamento başkanlığına bir kadın milletvekilinin seçilmiş olması da dikkate değerdir (Azerbaycan24.com, 2020).
Özetle, Azerbaycan’da gerçekleştirilen parlamento seçimlerinde kendine özgü bir yenilenme dikkat çekicidir. Uzun yıllar milletvekilliği yapmış simaların yeniden seçilememesi ve yeni seçilen milletvekillerinin sayısındaki önemli artış ile yaş ortalaması olarak daha genç kişilerden oluşacak olması bu değişimin göze çarpan başlıkları olarak sayılabilir. Öte yandan adayların sayısındaki artış ve bağımsız adayların sayısındaki artış da diğer önemli bir gelişme olarak gösterilebilir. Belirtilen bu değişim rüzgarı ile yeni dönemde görevine başlayan yeni parlamentonun Azerbaycan siyasetindeki etkilerini önümüzdeki dönemde hep birlikte göreceğiz.
Kaynaklar:
Eadaily.com (2019). Parlamento Azerbaycan’da dağıtılacak. Alınan yer:
https://eadaily.com/ru/news/2019/11/28/v-azerbaydzhane-raspuskayut-parlament-on-tormozit-resheniya-ilhama-alieva. Erişim tarihi: 24.03.2020.
Başkan.az (2019). Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı’nın Azerbaycan Cumhuriyeti Parlamentosu’nun beşinci toplantıya son verilmesine ilişkin Kararname. Alınan yer: https://president.az/articles/35112. Erişim tarihi: 25.03.2020.
Meclis.gov.az (2020). Azerbaycan Cumhuriyeti Anayasası. Alınan yer:
http://www.meclis.gov.az/?/ru/topcontent/67. Erişim tarihi: 24.03.2020.
Jam-news.net (2020). Azerbaycan’da erken parlamento seçimlerinde adayların sayısı rekor bir seviyeye ulaştı. Alınan yer: https://jam-news.net/ru/%. Erişim tarihi: 26.03.2020.
Lb.ua (2020). Aliyev’in partisi parlamento seçimlerini kazandı. Alınan yer: https://lb.ua/world/2020/02/09/449439_partiya_alieva_pobedila.html. Değerlendirme tarihi: 23.03.2020.
Tass.ru (2020). Erken seçimlerde normal durum. Azerbaycan yeni bir parlamento seçti. Alınan yer: https://tass.ru/mezhdunarodnaya-panorama/7720929. Erişim tarihi: 24.03.2020.
Ria.ru (2020). Azerbaycan’da parlamento seçimleri başladı. Alınan yer: https://ria.ru/20200209/1564448102.html. Erişim tarihi: 26.03.2020.
Mir24.tv (2020). BDT gözlemcileri Azerbaycan’daki seçimlerin bir reform girişimi olduğunu söylüyor. Alınan yer: https://mir24.tv/news/16397365/nablyudateli-ot-sng-nazvali-vybory-v-azerbaidzhane-shagom-k-reformam. Erişim tarihi: 24.03.2020.
Bbc.com (2020). Azerbaycan Seçimleri: AGİT birçok skandal tespit etti. Alınan yer:
https://www.bbc.com/russian/news-51443856. Erişim tarihi: 26.03.2020.
Az.mirtv.ru (2020). Anayasa Yargı Kurulu erken parlamento seçimlerinin sonuçlarını onayladı. Alınan yer: http://az.mirtv.ru/news/99348. Erişim tarihi: 26.03.2020.
Aa.com.tr (2020). Infographics Azerbaycan’da yeni bir parlamento kuruldu. Alınan yer: https://www.aa.com.tr/ru/%. Erişim tarihi: 24.03.2020.
Report.az (2020). Rakamlar kendileri için konuşuyor: Azerbaycan’ın yeni parlamentosu. Alınan yer: https://report.az/ru/analitika/issledovaniya-analitikov-o-proshedshih-v-azerbaydzhane-viborah-foto/. Erişim tarihi: 26.03.2020.
Azerbaycan24.com (2020). Ulusal Meclis başkanı yeni milletvekilleri seçildi. Alınan yer:
https://www.azerbaycan24.com/ru/izbrani-novie-vitse-spikeri-milli-medzhlisa/ Erişim tarihi: 26.03.2020.
Not: Bu blogda ifade edilen görüşler yazarın kendi görüşleri olup Enstitü’nün yayın politikasını yansıtmamaktadır.