SUÖB’nin Mevcut Demografik Durumu ve Karma Evlilik Gelişmeleri

Sincan Uygur Özerk Bölgesi (SUÖB), yaklaşık 1 milyon 665 bin (1.664.897,17) kilometrekare yüzölçümüyle Çin’in en geniş idari bölgesi olmasına rağmen, ülkedeki nüfus yoğunluğu en düşük olan bölgelerden biridir. SUÖB İstatistik Kurumu’nun verilerine göre, 2015 yılının sonu itibarıyla 23.225 milyon olan SUÖB’nin toplam nüfusu, 2016 yılın sonu itibarıyla 23.6 milyona ulaşmıştır. Bunun içinde şehir nüfusu 11.15 milyon olarak toplam nüfusun %47.25’ine ve köy nüfusu ise 12.45 milyon olarak toplam nüfusun %52.75’ine karşılık gelmiştir. [1] Bölgedeki doğal ve coğrafi koşullara bağlı olarak, SUÖB nüfusunun %97’den fazlası SUÖB topraklarının sadece %8.22 tutarındaki akarsular boyunca uzanan vahalara yerleşmiştir. Çünkü deniz kıyılarından uzak kalan SUÖB kurak bir iklime sahiptir ve bölgenin büyük kısımı da yüksek dağlar, havzalar ve çöllerden oluşur. SUÖB’nin nüfus yoğunluğu kilometrekare başına 13 kişiyken, bu nüfusun %97’den fazlasının yaşadığı yerlerde ise kilometrekare başına 131 kişidir. [2] [3]

Çoklu etnik yapıya sahip Çin’de resmi olarak tanımlanan 56 milletten insanın yaşadığı bir bölge olan SUÖB’de, sadece 13 millet yerel halk olarak sayılabilir. Bölgede yaşayan söz konusu etnik grupların başlıcaları Uygur, Han, Kazak, Hui, Kırgız, Moğol, Tacik, Şibo, Rus, Tatar, Özbek, Mançu ve Dağurlardır. Bölgede en çok nüfusa sahip olan Uygurların çoğunluğu bölgenin güneyindeki ve güney batısındaki kent ve köylerde yaşarken, diğer azınlıklardan Kazak, Kırgız ve Moğolların çoğunluğu bölgenin kuzeyindeki dağlık köylerde yaşamaktadır ve bazıları ise hala göçebe olarak hayvan yetiştirmeyle uğraşmaktadır. Örneğin, 2010 nüfus sayımı sonuçlarına göre, bölgenin güneyindeki Kaşgar ilindeki toplam nüfusun %90.64’ini ve Hotan ilindeki toplam nüfusunun %96.22’sini Uygurlar oluşturmaktadır. [4] Han Çinlilerin çoğunluğu ise, Urumçi başta olmak üzere bölgenin orta ve doğusundaki kentlerde, il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır. Örneğin, 2010 nüfus sayımı sonuçlarına göre, Urumçi’deki Han Çinlilerin sayısı 2.331.654 olarak şehrin toplam nüfusunun %74.91’ine denk gelmektedir. [5] 2015 yılının sonu itibarıyla bölgedeki Uygurların sayısı 11.303 milyon olarak SUÖB nüfusunun (23.225 milyon) %48.67’sini, Han Çinlilerin sayısı 8.611 milyon olarak SUÖB nüfusunun %37.08’ini, Kazakların sayısı 1.591 milyon olarak SUÖB nüfusunun %6.85’ini, Huilerin sayısı 1.016 milyon olarak SUÖB nüfusunun %4.37’sini, Kırgızların sayısı 202 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.87’sini, Moğolların sayısı 181 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.78’ini, Taciklerin sayısı 50 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.22’sini, Şiboların sayısı 43 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.19’unu, Mançuların sayısı 28 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.12’sini, Özbeklerin sayısı 20 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.08’ini, Rusların sayısı 12 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.05’ini, Dağurların sayısı 7 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.03’ünü, Tatarların sayısı 5 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.02’sini ve diğerlerin sayısı 157 bin olarak SUÖB nüfusunun %0.68’ini oluşturmuştur. 1980’den sonra her beş yıl itibarıyla SUÖB’deki başlıca etnik grupların nüfus sayısı aşağıdaki Tablo-1’deki gibidir. [6]

Tablo-1: 1980’den sonra her beş yıl itibarıyla SUÖB’ndeki başlıca etnik grupların sayısı

Yıl Millet	1980	1985	1990	1995	2000	2005	2010	2015
Uygur	5.765	6.294	7.250	7.8	8.523	9.235	10.172	11.303
Han	5.310	5.349	5.747	6.318	7.251	7.957	8.323	8.611
Kazak	0.877	0.987	1.139	1.238	1.319	1.414	1.512	1.591
Hui	0.566	0.560	0.689	0.748	0.839	0.894	0.984	1.016
Kırgız	0.109	0.124	0.144	0.158	0.165	0.172	0.189	0.202
Moğol	0.113	0.123	0.143	0.153	0.162	0.172	0.177	0.181
Tacik	0.024	0.029	0.034	0.038	0.041	0.044	0.047	0.050
Şibo	0.026	0.029	0.034	0.038	0.041	0.042	0.042	0.043
Mançu	0.005	0.010	0.017	0.020	0.023	0.025	0.026	0.028
Özbek	0.008	0.009	0.011	0.013	0.014	0.015	0.017	0.019
Rus	0.001	0.004	0.008	0.009	0.011	0.011	0.012	0.012
Dağur	0.004	0.005	0.006	0.006	0.007	0.007	0.007	0.007
Tatar	0.003	0.003	0.004	0.005	0.005	0.005	0.005	0.005
Diğer	0.022	0.045	0.067	0.070	0.095	0.114	0.132	0.157

Kaynak: SUÖB İstatistik Kurumu

SUÖB, aynı zamanda Çin’deki doğum oranı en hızlı büyüyen bölgelerden biridir. Çin’in istatistik verilerine göre, 1950-1957 ve 1962-1963 yılları arasında Çin’in kaba doğum hızından (1000 kişide) düşük olan SUÖB’nin kaba doğum hızı, 1958-1961 yılları arasında ve 1964’ten itibaren Çin’in kaba doğum hızından sürekli yüksek çıkmaktadır. Örneğin, 1964 yılında Çin’in kaba doğum hızı %39.14 iken, SUÖB’nin kaba doğum hızı ise %42.24 olarak gerçekleşmiştir [7] 2016 yılında ise SUÖB’nin kaba doğum hızı %15.34 olarak, Çin’in %12.95’lik kaba doğum hızından daha yüksek olmuştur. [8] Fakat SUÖB’nin doğum oranındaki artış 1964’ten itibaren düşmeye başlamıştır. Örneğin, 1964 yılında %42.24 olarak bölge tarihindeki en yüksek orana ulaşırken bu durum 1965 yılında %41.65, 1975 yılında %33.10, 1985 yılında %19.80, 1995 yılında %18.90, 2005 yılında %16.42 ve 2015 yılında ise %15.59 olarak sürekli azalış göstermiştir. [7] 1980’den sonra her beş yıl itibarıyla SUÖB’nin kaba doğum hızı, kaba ölüm hızı ve doğal nüfus artış hızı aşağıdaki Tablo-2’deki gibidir. [9]

Tablo-2: 1980’den sonra her beş yıl itibarıyla SUÖB’nin kaba doğum hızı, kaba ölüm hızı ve doğal nüfus artış hızı

Yıl	Kaba doğum hızı (1000 kişide)	Kaba ölüm hızı (1000 kişide)	Nüfus artış hızı (1000 kişide)
1980	21.28	7.62	13.66
1985	19.80	6.39	13.41
1990	26.41	7.81	18.60
1995	18.90	6.45	12.45
2000	17.57	5.40	12.17
2005	16.42	5.04	11.38
2010	14.85	4.14	10.71
2015	15.60	4.54	11.06

Kaynak: SUÖB İstatistik Kurumu

Dünyanın en kalabalık ülkesi olan Çin’in nüfusunun hızlı yaşlanmasıyla beraber, SUÖB’nin nüfusu da özellikle 2010’dan itibaren hızla yaşlanmaya başlamıştır. İstatistik verilerine göre, 2015 yılı itibarıyla SUÖB’de 60 yaş ve üzerindekilerin sayısı 2.587 milyon olarak toplam nüfusun %11.15’ine denk gelmektedir. 2020-2040 yılları arasında SUÖB nüfusunun hızlı yaşlanma aşamasına gireceği, 2035 yılına ise bölgedeki yaşlı nüfusun oranı %24.8’e ulaşacağı tahmin edilmektedir. [10]

SUÖB’nin demografik gelişimindeki diğer bir özellik olarak, son yıllarda Çin’in diğer bölgelerinden SUÖB’ye göç edenlerin sayısı da giderek artmaktadır. Çin’in 1978 yılında başlattığı “Reform ve açılma” politikasıyla hız kazanan söz konusu göç, Çin’in 2000’li yıllarda başlattığı “Batı Çin Kalkınma” stratejisi ve 2013’den itibaren gündeme gelen “Tek Kuşak Tek Yol” girişimiyle beraber giderek hızlanmaktadır. Örneğin, 1981-1989 yılları arasında SUÖB’ye göç edenlerin sayısı 625.8 bin olarak, yıllık 78 bine denk gelmekte iken, 1990’lardan sonra SUÖB’ye göç edenlerin sayısı yıllık 50-70 bin üzerinde olmuştur. 2000 Nüfus Sayımı’na göre, 2000’e kadar SUÖB’ye göç edenlerin toplam sayısı 1.411 milyona ulaşarak, SUÖB’nin toplam nüfusundaki oranı %7.64 ulaşmıştır. [11] Sadece 2015 yılında 84.05 bin insan SUÖB’ye göç etmiştir. [12] Çin’in diğer bölgelerinden SUÖB’ye göç edenlerin çoğunluğu Han Çinlileri olması nedeniyle, söz konusu göç SUÖB’deki Han Çinlilerin sayısını artırarak SUÖB’nin demografik yapısının değiştirmektedir. Örneğin, 1949 yılında SUÖB nüfusundaki Han Çinlilerin oranı sadece %6.71 iken, 1964 yılındaki 2. Nüfus Sayımı’nda %31.93, 1982 yılındaki 3. Nüfus Sayımı’nda %40.39, 1990 yılındaki 4. Nüfus Sayımı’nda %37.58, 2000 yılındaki 5. Nüfus Sayımı’nda %40.57, 2010 yılındaki 6. Nüfus Sayımı’nda %40.47 ve 2015 yılında ise %37.08 olarak gerçekleşmiştir. [13] [6] [14]

Asılında, SUÖB, Çin’deki karma evlilik oranı en düşük bölgelerden biridir. Nitekim Çin’deki 55 azınlık millet arasında karma evlilik oranı en düşük olan birkaç millet te SUÖB’de bulunmaktadır. 2000 yılındaki 5. Nüfus Sayımı’nın sunuçlarına göre, SUÖB’deki karma evlilik sayısı 83.9 bin olarak, bölgedeki aile sayısının %1.75’ini oluşturmaktadır ve Çin’in ortalama karma evlilik oranından 1.21 puan daha düşüktür. Bölgedeki Uygurların karma evlilik oranı sadece %1.05 olarak Çin’deki 55 azınlık millet arasında 55. sırada, Kazakların karma evlilik oranı %2.21 olarak Çin’deki 55 azınlık millet arasında 54. sırada, Kırgızların karma evlilik oranı %5.15 olarak Çin’deki 55 azınlık millet arasında 53. sırada ve Taciklerin karma evlilik oranı %7.99 olarak Çin’deki 55 azınlık millet arasında 51. sırada yer almıştır. [15] Ama, son yıllarda SUÖB’de karma evlilik teşvik edilmekte, devlet tarafından maddi olarak ta desteklenmektedir. Örneğin, 2014 yılında SUÖB Çerçen İlçesi hükümeti tarfından “Azınlık ve Han Çinliler arasındaki karma evlilik için teşvikler (Deneme)” kararı açıklanmıştır. Karar göre, özellikle Han Çinlilerle karma evlilik yapanlara “milli birlik ve beraberliğin güçlenmesine yaptığı katkıları” için yıllık 10 bin yuan (yaklaşık 1500 dolar) teşvik verilmesi belirlenmiştir. [16]

Özet olarak, son yıllardaki SUÖB’nin sosyo-ekonomik ve kültürel yapısındaki değişmelerle beraber, bölgenin demografik yapısında da önemli değişimler fark edilmektedir. Bu değişimlerin başında bölge nüfusundaki Han Çinlilerin oranının giderek artması, Çin’in diğer bölgelerinden SUÖB’ye göç edenlerin çoğalması ve bölge nüfusunun giderek yaşlanması yer almaktadır. Dolaysıyla, önümüzdeki yıllarda SUÖB’nin, giderek artan yaşlı nüfusu ve göç edenlerin getireceği sıkıntılarla karşı karşıya kalacağı söylenebilir. Ayrıca Çin’in SUÖB’ye yönelik siyasi ve ekonomik uygulamaları SUÖB’nin ekonomik kalkınmasına katkı sağlamasının yanı sıra, bölgenin demografik yapısını da değiştirmesimümkün görünmektedir.

Kaynaklar:

Not: Bu blogda ifade edilen görüşler yazarın kendi görüşleri olup Enstitü’nün yayın politikasını yansıtmamaktadır.

103