2021 жылы 15 желтоқсанда Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми зерттеу институты мен Халықаралық түріктану орталығының ұйымдастыруымен Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына арналған «Ортақ тарих – ортақ мүдде – ортақ жазу» атты халықаралық симпозиум өтті.

Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына орай Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми зерттеу институты мен Халықаралық түріктану орталығының бірлесе ұйымдастыруымен «Ортақ тарих – ортақ мүдде – ортақ жазу» атты халықаралық симпозиум өтті.

Халықаралық симпозиумын жүргізген ҚР ҰҒА Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бөлімшесінің академик-хатшысы, Халықаралық түркология орталығының төрағасы, ҚР ҰҒА корр.-мүшесі, профессор, доктор Ерден Қажыбек пен Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институты директоры, доцент, доктор Вакур Сумердің құттықтау сөзінен кейін, Түркі мемлекеттері ұйымының Бас хатшысы Бағдат Әмреев (Ыстанбұл), Халықаралық ТҮРКСОЙ ұйымының Бас хатшысы Дүйсен Қасейін (Анкара), ҚР Білім және ғылым вице-министрі Қ. Ерғалиев (Нұр-Сұлтан) және Халықаралық «Қазақ тілі» қоғамының президенті, ҚР Парламенті Мәжілісі депутаты Берік Әбдіғалиұлының (Нұр-Сұлтан), сондай-ақ, Түркия, Өзбекстан, Қырғызстан, Түркменстан және Мажарстан мемлекеттері дипломатиялық өкілдерінің құттықтауларына кезек берілді. 

Түркі мемлекеттері ұйымының Бас хатшысы Бағдат Әмреев ең алдымен Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына арналған «Ортақ тaрих – ортақ мүдде – ортақ жазу» атты халықаралық симпозиум қатысушыларын құттықтады. Ыстанбұлда Түркі мемлекеттерінің басшыларының 8-ші Саммиті өткендігін, аталған басқосуда Түркі елдері басшылары Түркі әлемінің мүдделерін қамтитын көптеген өзектң мәселелерге қатысты маңызды шешімдер қабылданғандығын жеткізді. Бұл бағытта, біріншіден, Түркі әлемінің 2040 жылға дейінгі стратегиялық  бағдарламасы, Түркі кеңесін Түркі мемлекеттері ұйымы деп өзгерткендігі, ұйымға халықаралық мән беріп, Түркі әлемін маңызды платформасына айналдырғаны айтылды. Екіншіден, көптен күткен Түркі инвестициясы қорының құрылуы, 130 тармақтан тұратын өте маңызды Ыстанбұл декларациясының қабылдануы, Түркі әлемінің ортақ мүдделеріне қатысты 130 мәселеде бір пікірде болуы үлкен табыс екендігін ерекше атап өтті.  Сонымен қатар, мәдениет, экономика, жастар және туризм, ғылым дамуы, жаңа технологиялар саласында көптеген маңызды шешімдер қабылданғандығын айта отырып, Саммиттің «Жасыл экономика» деген ресми атымен «ақылды қалалар» сияқты қзекті мәселеге байланысты өткендігіне тоқталды. Негізгі мақсат – Түркі әлемін ХХІ ғасырдағы маңызды экономикалық, мәдени-гуманитарлық аймақтардың біріне айналдыру екендігін айта отырып, түркілік өркениеттің сабақтастығын әлемге таныту, түрік мемлекеттері арасындағы мәдени байланыстарды нығайту екендігі атап көрсетті.

ҚР Білім және ғылым вице-министрі Қ.Ерғалиев ұлт ұстазы Ахмет Байтұрсынұлының «Сөзі жоғалған жұрттың өзі де жоғалады» дегенін айта келе, «ХХ ғасырға шейін түріктің тілін аздырмай асыл қалпында алып келген, тіл турасындағы абырой мен алғыс қазаққа тиісті» деген ойын білдіріп, елбасы Н.Ә. Назарбаевтың «Тәуелсіздік тағылымы» атты мақаласындағы «Арғыда сақ, ғұн бабаларымыз, беріде қаһарман түрік аталарымыз аласапыран замандардағы ала құйын дауылдарға төтеп беріп, Ұлы далада ұлық ұлыс құрды. Талай жұрт алапат соғыстар мен арпалысқан айқастарда үдере көшіп, бордай тозып, тастай үгіліп, құмдай шайылып кеткен замандарда қазақтар түрік жұртының атақонысын, қарашаңырағын сақтап қалды» деген сөздері мен ҚР президенті  Қ.К. Тоқаев қатысқан Ыстанбұлдағы және өзі төрағалық еткен Түркістандағы түркі елдерінің мемлекет басшылары саммиттерінің тарихи шешімдері Түркі әлемінің жақындасуы мен ықпалдасуын жаңа сапалық деңгейге көтергендігін тілге тиек етіп, бұл симпозиумнің жаһандану дәуірінде түркі халықтарының рухани ынтымақтасуына, мәдениетімізді тану мен зерттеуге өзіндік үлес қосарына сенім білдірді.  

ТҮРКСОЙ ұйымының Бас хатшысы Дүйсен Қасейін симпозиумға жолдаған құттықтауында  ортақ жазу, яғни жалпы түркілік әліпби, таңба және жазылым ережесінің түркі халықтарының басын біріктіретін ұтымды жолы екендігі атап өтті. Саяси-экономикалық шаралардың маңызы жоққа шығарылмайтынын, дегенмен күнделікті қолданыстан түспейтін, күнде көз алдында тұрған жазудың әрбір түркі азаматы үшін жөні бөлек екендігін айтып, ортақ жазу түркі қоғамын дамыту мен қалыптастырудың мәдени-ағартушылық құралы екендігін білдірді. Түркі халықтарының тілін, ділін, жалпы ортақ құндылығын жақындастыруды сонау Алаш арыстары арман еткеніне тоқтала отырып, Ахмет Байтұрсынұлы 1926 жылы Бакуде сөйлеген сөзінде түркі әлемін жақындастыру үшін ортақ әліпби қолдану туралы мәселе қозғағаны осының дәлелі екендігін айрықша атады. 

Түркия Республикасының Алматы қаласындағы Бас консулы Али Рыза Акынжы симпозиум жұмысына сәттіліктер тілей отырып, Түркия мен Қазақстан арасындағы қарым-қатынастар алғашқы күннен бастап достық пен бірлікке бастаған тұрақты байланыстарымыздың берік негізін қалағанын, Түркиямен екіжақты және көпжақты қатынастарымыз тарихи тамырластығымыздан, ортақ мәдени және рухани құндылықтарымыздан нәр алатынын айтты. Қазіргі уақытта екі ел арасындағы екіжақты қатынастар жемісті дамуда және Стратегиялық әріптестік туралы шарт шеңберінде, аймақтық және жаһандық деңгейлерде халықаралық қатынастар жүйесінің маңызды факторына айнала отырғандығын атап өтті. Мұндай симпозиум тек Түркі әлемі үшін өте маңызды екендігіне тоқталып өтті. 

Бас баяндамашы болып түркітанушы ғалым Ахмет Бижан Ержиласун (Анкара) «Қазіргі түркітанудың өзекті мәселелері» атты баяндамасын ұсынды. Екінші баяндамашы ретінде халықаралық «Түркология» ғылыми журналының бас редакторы, Әзербайжан тілдер университетінің ректоры Камал Абдулла (Баку) «Мифолингвистика» атты баяндама жасады. ҚР ҰҒА Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бөлімшесінің академик-хатшысы, Халықаралық түркология орталығының төрағасы, ҚР ҰҒА корр.-мүшесі Ерден Қажыбек (Алматы) «Тілдік реформа – рухани жаңғыру негізі» атты баяндамасын бөлісті.  

Симпозиум жалғасында Адам Мицкевич университеті Қазақ тілі орталығының меңгерушісі Хенрик Янковский (Познань) «Шетелдіктерге қазақ тілін үйрету тәжірибесі», Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Қазақ тілі және түркология кафедрасының меңгерушісі Бүлент Байрам (Түркістан) «Түрік әлемі болашағын құрудағы түркология зерттеулерінің рөлі», Назарбаев университеті Қазақ тілі және түркология кафедрасының меңгерушісі және Америка түркологтар ассоциациясының президенті Юлай Шәмілұлы (Нұр-Сұлтан – Мадисон) «Рухани жаңғыру аясындағы тілдік реформа: тарихи қадам», Мажарстан Ғылым академиясы Этнология институтының жетекші ғылыми қызметкері Дәуіт Қара Шомфай (Будапешт) «Урал-алтаистика мәселелері», Өзбекстан Ғылым академиясы Өзбек тілі, әдебиеті және фольклоры институтының жетекші ғылыми қызметкері Бердияр Юсуф (Ташкент) «Өзбек тілінің латын негізді әліпбиі жөнінде», Қазақстан Ұлттық жаратылыстану ғылымдары академиясының вице-президенті Кәрімбек Құрманәлі (Нұр-Сұлтан) «Тіл – ұлттық сана кілті», Л. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің профессоры Мағрипа Ескеева (Нұр-Сұлтан) «Ортақ тарихтан – ортақ болашаққа – ортақ жазумен», Қырғыз-Түрік Манас университетінің профессоры Қадыралы Қоңқабай (Бішкек) «Қырғыз тілінің латын негізді әліпбиі жөнінде», Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Тіл білімі кафедрасының меңгерушісі Анар Салқынбай (Алматы) «Рухани жаңғыру басы – әліпбиден», Алламе Табатабаи университеті Түркітану кафедрасының меңгерушісі Бехруз Бекбабаи (Тегеран) «Ортақ түрік әліпби – маңызды ықпалдасу тетігі», Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің профессоры Қаламқас Қалыбаева (Алматы) «Сингармонизмды сақтау – басты мәселе», Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университетінің доценті, филология ғылымдарының кандидаты Руслан Арзиев (Алматы) «Ұйғыр тілінің латын әліпбиі жөнінде», Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінің қауымдастырылған профессоры Аман Абасилов (Қызылорда) «Тіл саясатын жүргізудің негізі – әлеуметтік лингвистикалық мониторинг» және Қазақтану институтының директоры, «Қазақтану» журналының бас редакторы Бақтыбай Жұмаділда (Нұр-Сұлтан) «Қазақтанудың өзекті мәселелері» атты баяндамаларын ұсынды. Симпозиум соңында, Мемлекеттік тілді дамыту институтының директоры, филология ғылымдарының кандидаты Бижомарт Қапалбек (Алматы) сөз сөйледі. Шара соңында симпозиум қаулысы қабылданды. 

Қатысушылар тақырып бойынша өзара пікір алмасты. Симпозиум соңында ҚР ҰҒА Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар бөлімшесінің академик-хатшысы, Халықаралық түркология орталығының төрағасы, ҚР ҰҒА корр.-мүшесі, профессор, доктор Ерден Қажыбек пен Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті Еуразия ғылыми-зерттеу институты директоры доцент, доктор Вакур Сумер қортынды сөз сөйледі.