1927-1997 yılları arasında Kazakistan Cumhuriyeti’nin başkenti olan Almatı, yaklaşık 2 milyon nüfusu ile ülkenin en büyük şehridir ve ülkenin Gayri safi yurt içi hasılasının (GSYİH) %20’sini oluşturmaktadır. 1935 yılında ilk uçuşlarına başlayan Almatı Uluslararası Havalimanı (AUH), günümüzde Orta Asya’nın en işlek havalimanlarından biridir. Havalimanında 4.400 metre (m.) x 45 m. ve 4.500 m. х 45 m. ölçülerinde iki kalkış ve iki iniş pisti bulunmaktadır. 2008 yılında devreye alınan radyasyon alarmlı 3B kategorili ikinci şeridi, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü’nce (USHO) belirlenen uluslararası standartlara uygun yapıdadır. Dünyada bu kadar uzun uçak pistine sahip olan sadece yirmi havalimanı bulunmaktadır (TAV Havalimanları, 2020).
Kazakistan, coğrafi konumu itibariyle Asya’yı Avrupa, Afrika ve Orta Doğu’ya bağlayan bir potansiyele sahiptir. Kazakistan aynı zamanda, yüzölçümü ve ekonomik gelişmişlik açısından da bölgenin lider ülkesidir (Liter.kz, 2020). Küresel rekabetin sektörel gelişmeye olan etkisinin farkında olan Kazak Hükümeti, 8 Ağustos 2020 tarihinde çıkardığı 508 sayılı Kararname gereği Almatı Uluslararası Havalimanı’nın hisselerinin tamamının Venus Airport Investments B.V.’den Türk şirketi olan TAV Havalimanları Holdingi’ne devrini onaylamıştır (Adilet.zan.kz, 2020). Söz konusu devir sonrası TAV Havalimanları Holdingi (%85), VPE Capital (%15) konsorsiyumu ile birlikte Almatı Uluslararası Havalimanı şirketinin hisselerinin tamamını 415 milyon dolara satın almıştır. Bu satın alma işlemi ile Almatı Havalimanı, TAV’ın portföyündeki 15. uluslararası havayolu şirket olmuştur (Kazinform, 2020). Stratejik potansiyeli yüksek olan TAV, gelecekte sadece Almatı Havalimanı değil, aynı zamanda diğer Orta Asya havalimanlarından oluşan portföyünü genişletmeyi planlamaktadır. Bunun nedenleri arasında Avrupa’daki havalimanlarının büyüme hızının %7 civarında olmasına karşın Almatı gibi havalimanlarının büyüme hızının %10-15 oranında artış gösteriyor olması gösterilebilir. Diğer taraftan, Orta Asya’daki yolcu trafiğinin her geçen yıl artış eğiliminde olduğunu da belirtmek gerekir. Almatı’nın, aynı zamanda Orta Asya’nın finans merkezi olması ve de turizm ve kargo taşımacılığı alanında da yüksek potansiyele sahip olması da söz konusu yatırımda önemli bir faktör olarak gösterilebilir.
Anlaşmaya göre havalimanı ve işletme yapıları yeni yönetime devredilecek, TAV, havalimanında kapsamlı değişiklikler yapmayarak, mevcut altyapı ve hizmet sunucu kapasitesini modernize edecektir. TAV tarafından işletilen Tiflis Havalimanı’nın örnek olarak gösterildiği modernizasyon sürecinde uçuş pistleri, terminaller ve yolcu otoparklarının da yüksek standartlara kavuşturulması planlanmaktadır. (Haber.aero, 2021).
Asya ve Avrupa arasında güçlü bir geçiş merkezi olabilecek Almatı Havalimanı, havayolu ulaştırmasında yeni İpek Yolu’nu tamamlayıcı bir potansiyele sahiptir. Almatı Havalimanı, salgın öncesinde, 2019’da 6.4 milyon yolcuya hizmet vermiştir. Yolcu taşımacılığının yanında kargo taşımacılığına da önemli katkılar sunması beklenen Almatı Havalimanı’ndaki kargo taşımacılığında ilk sırada Türk Hava Yolları (%18) gelmektedir. 2018 yılında ülkede havayolu ile taşınan kargonun %70’i Almatı Havalimanı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Salgına rağmen 2020’de Almatı Havalimanı’ndan 3.6 milyon yolcu seyahat etmiş ve işletme, yılını kârlı bir şekilde kapatmıştır (Vlast.kz, 2021).
TAV yönetimi, Almatı Havalimanı’nın yeniden inşa sürecinde Kazakistan vatandaşlarının istihdam edileceğini ve aynı şekilde eski çalışanların işlerinin korunacağını bununla birlikte 10 kişilik bir uzman grubunun Türkiye’den getirileceğini açıklamışlardır. Yıllık kârı yaklaşık 30 milyon dolar tutarında olan Almatı Uluslararası Havalimanı’nın, 10-15 yıllık bir zaman zarfında yatırım kapsamında harcanması planlanan 415 milyon doları karşılama potansiyeline sahiptir. Dünya genelinde 23 yıllık tecrübesiyle TAV, Kazakistan dışında Türkiye, Gürcistan, Suudi Arabistan, Tunus, Makedonya ve Letonya gibi ülkelerde 13 havalimanı inşa etmiştir. TAV tarafından hizmete sokulan bu terminaller, 2019 yılında 600.000’den fazla uçuş seferiyle 90 milyondan fazla yolcuya hizmet vermiştir. ADP (Aéroports de Paris) Grup içerisinde yer alan TAV, en önde gelen uluslararası havalimanı yönetim platformunun bir parçasıdır (Inbusiness.kz, 2020).
Sonuç olarak, pek çok ülkede yürüttüğü başarılı çalışmaları ve deneyimi ile TAV, Almatı Havalimanı’nı, ülkenin ihtiyaçlarının ötesinde bölgesel ve küresel uçuşlarda önemli bir merkez yapmayı hedeflemektedir. Şehrin sahip olduğu potansiyel, TAV’ın bu hedeflerine ulaşmasını hızlandıracaktır. Yeni havalimanı, sağlayacağı ilave 18 bin istihdamın yanı sıra hem Almatı’nın hem de Kazakistan’ın ekonomik kalkınmasına önemli katkılar sunacaktır. Zira Kazakistan GSYİH’sinin %20’sine sahip olan Almatı, ticari, ekonomik ve kültürel olarak Orta Asya’nın önde gelen şehirlerinden birisidir. 10 yıl içerisinde 14 milyon yolcuya ulaşmayı hedefleyen Almatı Havalimanı’nın ülkenin diğer havalimanlarına da örnek olacağına kuşku bulunmamaktadır.
Kaynakça
Adilet.zan.kz (2020). Stratejik Kuruluşu Yeni Sahibine Devredilmesi Hakkında. Alınan yer: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2000000508. Erişim tarihi: 23.06.2021.
Haber.aero (2021). Orta Asya’daki Diğer Havalimanlarını Da Satın Almayı Hedefliyoruz. Alınan yer: https://haber.aero/sivil-havacilik/sani-sener-orta-asyada-baska-havalimani-hedeflerimiz-var/. Erişim tarihi: 22.06.2021.
Inbusiness.kz (2020). Almatı Havalimanı’nda Yeni Terminal İnşaatı İçin 200 Milyon Dolar Harcanacaktır. Alınan yer: https://inbusiness.kz/ru/last/200-mln-potratyat-na-stroitelstvo-novogo-aeroporta-almaty. Erişim tarihi: 22.06.2021.
Kapital.kz (2021). Almatı Uluslararası Havalimanı’nın Başkanı Değiştirildi. Alınan yer: https://kapital.kz/naznacheniya/95471/smenilsya-prezident-mezhdunarodnogo-aeroporta-almaty.html. Erişim tarihi: 22.06.2021.
Kazinform (2020). Almatı Havalimanı 415 Milyon Dolara Satıldı. Alınan yer: https://www.inform.kz/ru/aeroport-almaty-prodali-za-415-millionov-dollarov_a3647509. Erişim tarihi: 23.06.2021.
Liter.kz (2020). Almatı Havalimanı 415 Milyon Dolara Bir Türk Şirketine Satıldı. Alınan yer: https://liter.kz/aeroport-almaty-prodali-tureczkoj-kompanii-za-415-millionov-dollarov/. Erişim tarihi: 23.06.2021.
TAV Havalimanları (2020). TAV, Almatı Havalimanı’nı Satın Aldı. Alınan yer: http://www.tavhavalimanlari.com.tr/en-EN/press-room/press-releases/pages/tav-signs-spa-for-almaty-airport. Erişim tarihi: 22.06.2021.
TAV Havalimanları (2020). Kazakistan Almatı Havalimanı Hisse Devri. Alinan yer: İlk Havalimanı Mülkiyeti pdf. Ereşim tarihi: 14.07.2021.
Vlast.kz (2021). TAV Havalimanları, Almatı Havalimanı’nın satın alımını tamamlayarak işletmesini devraldı. Alınan yer: https://vlast.kz/novosti/44804-tav-airports-zaversila-vykup-i-vzala-na-seba-upravlenie-operacionnoj-deatelnostu-aeroporta-almaty.html. Erişim tarihi: 22.06.2021.
Not: Bu blogda ifade edilen görüşler yazarın kendi görüşleri olup Enstitü’nün yayın politikasını yansıtmamaktadır.