27 Ocak 2022 tarihinde Ahmet Yesevi Üniversitesi Avrasya Araştırma Enstitüsü Araştırmacısı Zhandos Kudaibergenov “Aral Denizi Ekolojisinin Aral Bölgesine Etkisi ve Problemin Çözüm Yolları” konulu online seminer verdi.

Avrasya Araştırma Enstitüsü Müdür Yardımcısı Zhengizhan Zhanaltay’ın açılış konuşmasından sonra sunumuna başlayan Avrasya Araştırma Enstitüsü araştırmacısı Zhandos Kudaibergenov, öncelikle Aral Denizi’nin kuruma öncesi durumundan bahsederek, Aral Denizi’nin ekolojik sorunu hakkında bilgiler verdi. Zhandos Kudaibergenov, Küçük ve Büyük Aral ayırımı yaparak, Büyük Aral’ın ihmal edildiğini ve bu nedenle gittikçe kuruduğunun altını çizdi. Aral Denizi’nin havzası ve etkilediği alanı üzerinde duran Zhandos Kudaibergenov, Aral’ın etki alanının Sır Derya ve Amu Derya Havzası ülkelerini yukarı havza ülkeleri ve aşağı havza ülkeleri olarak iki kategoride ele alındığını belirtti. Zhandos Kudaibergenov, 30 Haziran 1992 tarihinde Kazakistan’ın, “Aral’daki Çevresel Felaketten Etkilenen Vatandaşların Sosyal Korunması Hakkında” bir yasa kabul ettiğini belirterek, yasaya göre Aral ekolojisinden zarar gören bölgelerin ekolojik felaket bölgesi, ekolojik kriz bölgesi ve ekolojik kriz öncesi durum bölgesi olarak üçe ayrıldığını dile getirdi.

Seminerin devamında Zhandos Kudaibergenov, Aral bölgesinin genel alanının 639.400 km² olduğunu belirterek, bu alanın 10 şehir, 19 büyük köy, 634 küçük köyü kapsadığını ifade etti. Aral’ın kurumasının olumsuz sonuçlarından bahseden Zhandos Kudaibergenov, söz konusu çevresel felaketten dolayı hastalıkların arttığını ve ölümlerde de %10 artış görüldüğünü ve tatlı su göllerinin kaybolduğunu ve ormanlık alanların da iki kat azaldığı bilgisini paylaştı. Zhandos Kudaibergenov, Aral’ın kurumasından dolayı tuz gölü ve büyük tuz bataklıkları oluştuğunu ve balık endüstrisinin olumsuz etkilendiğini, dolayısı ile işsizliğin ortaya çıktığını da ifade etti. Aral bölgesinin ekolojik sorunlarının çözümü ve Aral Denizi havzasının sürdürülebilir kalkınması için gösterilen çabalara da değinen Zhandos Kudaibergenov, daha dengeli ve bilimsel olarak sağlam bir tarım ve ormancılık sistemine geçiş, su kaynaklarının ekonomik kullanımı, sulama ve çevre korumasında ileri teknolojilerin uygulanması yoluyla sulama verimliliğinin artırılması ve bölgenin entegre doğal kaynak yönetimi sisteminin iyileştirilmesinin önemine dikkat çekti.

Bu bağlamda 1993 yılında Aral Gölü’nü kurtarmak için kurulan Uluslararası Aral’ı Kurtarma Fonu’nun önemini vurgulayan Zhandos Kudaibergenov, Fonun görevlerini su kaynaklarının kapsamlı kullanımı, ekolojik, sosyal ve ekonomik, kurumsal ve hukuki başlıkları altında inceledi. Söz konusu problemin kapsamlı çözümüne ilişkin programlardan bahsederek, PBAM-1, PBAM-2, PBAM-3 hakkında detaylı bilgiler paylaştı. 

Seminerin sonunda, Kökaral Barajı hakkında da bilgiler veren Kudaibergenov, barajın amacının Küçük Aral’dan Büyük Aral’a su akışını durdurmak ve daha önce Küçük Aral’da var olan su hacmini kademeli olarak artırmak olduğunu belirtti. Sır Derya Nehri yatağının düzenlenmesi ve Aral Denizi’nin kuzey kısmının korunması projesinin (RRSSAM-1) sonuçlarından da bahseden Kudaibergenov, Sır Derya Nehri yatağının düzenlenmesi ve Aral Denizi’nin kuzey kısmının korunması projesi kapsamında 2012’den sonra yapılanlardan da bahsetti.

Seminerin sonunda, katılımcılar konuyla ilgili görüş alışverişinde bulundular.